Ritskebos (Burgum) - 28 september 2019

Dankzij de vele neerslag en de relatief hoge temperaturen was al duidelijk geworden, dat het voor de paddenstoelen eindelijk weer eens een goede herfst was. De werkgroepleden waren op 28 september 2019 dan ook bij voorbaat erg enthousiast voor de excursie naar het Ritskebos, dat nog nooit op het excursie-programma had gestaan.

gezoneerde stekelzwam, dwerghertenzwam en kortstelige veldridderzwam
(©Sjoerd Greydanus)

De excursie begon direct goed langs de berm van de Ritskeloane, en ook langs het schelpenpad bleek het rijk aan paddenstoelen te zijn. De excursie leverde uiteindelijk 75 soorten op waarvan twee nieuw voor Friesland.

De berm van de Ritskeloane bleek een goede voedingsbodem te zijn voor talloze schaapjes (Lactifluus vellereus), gewone eekhoorntjesbroden (Boletus edulis) en panteramanieten (Amanita pantherina). Ook de gezoneerde stekelzwam (Hydnellum concrescens) had in de berm een plekje gevonden.

Tussen al deze forse paddenstoelen werd ook een klein bekerzwammetje ontdekt, slechts enkele centimeters in doorsnede. Het leek enigszins op de kleine bruine bekerzwam, maar het was niet alleen kleiner, maar ook minder dicht met bruine haren bezet. Na microscopisch onderzoek werd al snel duidelijk, dat de kleine bruine bekerzwam inderdaad een dubbelganger heeft, namelijk de afgeplatte grondbekerzwam (Geopora tenuis). De afgeplatte grondbekerzwam was nog niet eerder in Friesland gemeld.

Hoewel de gekraagde aardster (Geastrum triplex) geen zeldzaamheid is, is het toch altijd bijzonder de typische tulpenbollen te vinden, het beginstadium van deze fraaie aardster. De kortstelige veldridderzwam (Melanoleuca brevipes) had zich wat meer tussen de bramen verborgen. Even later werd nog de zwartwitte veldridderzwam (Melanoleuca polioleuca) gevonden.

Op stukjes hout stond massaal het wieltje (Marasmius rotula), in gezelschap van de dwerghertezwam (Pluteus nanus).

elfenschermpje en schijfsteelmycena
(©Sjoerd Greydanus)

De roze mycena's kunnen nog wel eens discussie opleveren, omdat er enkele soorten zijn die sterk op elkaar lijken. Meestal richt de discussie zich dan op het gewoon elfenschermpje (Mycena pura) en het heksenschermpje (Mycena rosea). Met name het elfenschermpje is een zeer variabele soort. Toch zijn er op het oog enkele verschillen: het heksemschermpje oogt als een vrij plompe paddenstoel, omdat de verhouding tussen de steel en de hoed niet groter is dan anderhalf. Bovendien loopt de steel van het heksenschermpje vanaf de basis sterk taps toe naar de top. De exemplaren in het Ritskebos waren duidelijk slank, zonder een slanke steeltop en een sterk verbrede steelvoet. Duidelijk was, dat het dus om het elfenschermpje ging.

De schijfsteelmycena (Mycena stylobates) daarentegen lijkt in zijn verse vorm bijna onmiskenbaar. De kleine witte mycena heeft een relatief stevige schijf aan de steel.

Tussen het mos werden op twee verschillende plekken kleine oranje bekerzwammetjes gevonden. Omdat er meerdere oranje soorten zijn die op mos groeien, moesten de schijfjes mee worden genomen voor microscopisch onderzoek. Het schijfje bleek prachtige, ronde en met oliedruppels gevulde sporen te hebben, met een gemiddelde doorsnede van 17 µm, kenmerken die precies passen bij het groot moskussentje (Pulvinula convexella).

Het groot moskussentje komt volgens de literatuur vooral langs schelpenpaden voor. Helaas zijn de schelpenpaden in Nederland langzamerhand door asfalt vervangen, maar door het Ritskebos is nog een schelpenpad aangelegd, wat onmiddellijk zeldzame paddenstoelen oplevert.

In het veld zijn natuurlijk niet alle paddenstoelen direct te benoemen. Bij determinatie van de vele korstzwammen bleek er een nieuwe soort voor Friesland meegenomen te zijn. Het roestgeel rouwkorstje (Tomentella bryophila) is een zeldzame soort die een voorkeur lijkt te hebben voor een enigszins basisch milieu. Mogelijk dat het schelpenpad ook voor deze soort van belang is.

In totaal werden 75 soorten gevonden, waaronder