Waterbiesmoederkoren (Claviceps nigricans)

In week 37 van 2013 bezocht een vijftal paddenstoelenspeurders de Schoapedobbe bij Elsloo, een natuurterrein van It Fryske Gea. Eén van de deelnemers (Philip Zeinstra) liet een meegenomen zwammetje zien. Hij had het exemplaar een dag eerder gevonden in de omgeving van Noordwolde. Het betrof de sclerotia van waterbiesmoederkoren.

Een sclerotium is een compacte massa van gehard schimmelmycelium met voedselreserves, waarmee een schimmel in extreme omstandigheden kan overleven. Uiteindelijk vallen de sclerotia op de grond en in het voorjaar groeien onder goede omstandigheden hieruit kleine, sporenproducerende paddenstoelen.

Ook in de Schoapedobbe werd bij een nat gedeelte gewone waterbies (Eleocharis palustris) gevonden. In diverse aren groeiden de zwarte nagelvormige sclerotia van de waterbiesmoederkoren.

De waterbiesmoederkoren staat te boek als zeer zeldzaam, maar dat zou in Friesland gezien de verspreiding van waterbies mee kunnen vallen.

In Nederland zijn vier soorten bekend die in principe worden onderscheiden op basis van de waardplant:

• echt moederkoren (*Claviceps purpurea*), de bekendste soort, doordat deze soort vroeger op tarwe was te vinden, met de tarwe in het brood terecht kwam en de giftige stoffen in het scerotium voor ernstige ziekteverschijnselen zorgden, vaak met dodelijke afloop;
• pijpestrootjesmoederkoren (*Claviceps microcephala*), algemeen op pijpestrootje te vinden en wijd verspreid in Friesland;
• liesgrasmoederkoren (*Claviceps wilsonii*), met een vondst in 1940 in de omgeving van Sneek;
• waterbiesmoederkoren (*Claviceps nigricans*).

Volgens de statistieken zouden de waarnemingen van de waterbiesmoederkoren in 2013 de eerste vondsten in Friesland zijn. Echter, volgens Else Vellinga, die het geslacht Claviceps voor het "Overzicht van de paddenstoelen in Nederland" heeft bewerkt, waren er in Friesland al vondsten van de waterbiesmoederkoren bekend. Het is derhalve een raadsel waarom deze meldingen uit de verspreidingsgegevens zijn verdwenen. Met deze twee vondsten is de waterbiesmoederkoren terug van weggeweest, en zullen ongetwijfeld de verspreidingsgegevens snel worden aangevuld met meerdere meldingen.

Verspreidingskaart

Periodiciteit